Cyn i chi rhoi

Mae mân gleisiau ar y fraich ar ôl rhoi gwaed yn gyffredin; mae hyn fel arfer yn ddiniwed, a byddant yn diflannu o fewn ychydig ddyddiau.

Er mwyn helpu i leihau'r tebygolrwydd o gleisio, gofynnir i chi yn y clinig i roi pwysau ar y safle, unwaith y byddwch chi wedi gorffen rhoi gwaed. Dylech osgoi codi pethau trwm, neu waith â llaw gyda’r fraich hon, am o leiaf deuddeg awr ar ôl rhoi gwaed.

Mae rhai rhoddwyr yn cael poen yn eu braich ar ôl rhoi gwaed. Mae hyn yn eithaf cyffredin ac ar ôl 24 awr, dylech fedru defnyddio'r fraich fel arfer.

Weithiau, bydd cleisio mwy amlwg yn ymddangos ar y fraich (1 mewn 97 o bobl)², ac weithiau, gall hyn achosi symptomau sy'n cynnwys cosi poenus, chwyddo, neu symudiad cyfyngedig. Os bydd y cleisio, y boen neu'r anghysurdeb yn mynd yn ddifrifol, neu ddim yn diflannu o fewn saith diwrnod, dylech ofyn am gyngor gan linell gymorth GGC ar 0800 252266, cysylltu â'ch Meddyg Teulu, neu ffonio llinell ffôn 111 y GIG.

Weithiau, ond dim yn aml iawn, mae rhoi’r nodwydd yn eich braich yn gallu gwneud i’ch braich deimlo’n annifyr ar ôl rhoi gwaed (1 mewn 385 o bobl)²- Mae bron pob un o'r rhain yn dechrau diflannu o fewn ychydig wythnosau ar ôl rhoi gwaed.

Efallai y bydd rhai rhoddwyr yn teimlo fel llewygu (1 mewn 57 o bobl)² (pendro, penysgafn, poeth, chwysu, crynedig, ysgwyd neu’n teimlo fel chwydu), o ganlyniad i roi gwaed neu blatennau, a gall nifer fechan lewygu (1 mewn 655 o bobl)². Gall rhai rhoddwyr sy'n llewygu anafu eu hunain hefyd wrth lewygu (1 mewn 13 600 o bobl)². Mae amrywiaeth o resymau am hyn, ac mae yna bethau y gallwch chi a'n staff eu gwneud i helpu i leihau hyn rhag digwydd. Dilynwch y cyngor a roddir i chi. Os ydych chi’n pryderu o gwbl am deimlo'n benysgafn neu am lewygu, gofynnwch am gael siarad â'r nyrs.

Mae ein staff wedi'u hyfforddi i ofalu amdanoch os byddwch chi’n teimlo fel llewygu, ac am wneud yn siŵr nad ydych chi’n gadael y clinig nes eich bod chi’n teimlo'n ddigon da. O bryd i'w gilydd, efallai y byddwch chi’n teimlo fel llewygu neu'n wan am amser hir ar ôl rhoi gwaed, a drannoeth hyd yn oed – gelwir hyn yn "delayed faint" (1 mewn 1920 o bobl)². Os ydy hyn yn digwydd i chi, mae'n bwysig eich bod chi’n ffonio llinell gymorth GGC i roi gwybod am hyn.

Ar ôl rhoi gwaed, dylech yfed digon o hylif di-alcohol, osgoi ymarfer corff egnïol, neu wres, e.e. sawnau a baddonau poeth. Dylech osgoi unrhyw weithgareddau a allai fod yn beryglus i chi neu i eraill hefyd os byddwch yn dechrau teimlo'n wan neu'n benysgafn. Os ydych chi’n teimlo fel llewygu ar ôl gadael y sesiwn, gorweddwch i lawr yn syth ac yfwch ddigon o hylif. Os yw eich symptomau'n parhau neu os ydych chi’n teimlo fel llewygu, gofynnwch am gyngor gan linell gymorth GGC ar 0800 252266, cysylltwch â'ch Meddyg Teulu, neu ffoniwch linell ffôn 111 y GIG.

Er yn ofnadwy o anghyffredin, gall problemau eraill godi, ac fe'u disgrifir isod.

Gosod y nodwydd

• anesmwythder yn y fraich sydd dal yno blwyddyn neu fwy ar ôl rhoi gwaed, sydd yn cael ei achosi gan - anaf i'r nerfau (1 mewn 250 000 o bobl)², anaf nerfol (1 mewn 125 000 o bobl)²
• twll yn y rhydweli (1 mewn 31 500 o bobl)²
• cymhlethdodau sy'n gysylltiedig â thwll yn y rhydweli: ffistwla rhydweli-gwythïen (dim wedi'u cofnodi ar gyfer GGC)², syndrom ‘compartment’ (dim wedi'u cofnodi ar gyfer GGC)², ffug-anewrysm y rhydweli breichiol (dim wedi'u cofnodi ar gyfer GGC)²
• "ail-waedu" (gwaedu o'r safle y rhoddwyd y nodwydd ynddo ar ôl rhoi gwaed) (1 mewn 6600 o bobl)²
• Haint neu lid lleoledig (thrombofflebitis neu lid yr is-groen) (1 mewn 250 000 o bobl)²
• Thrombosis gwythiennau dwfn (dim wedi'u cofnodi ar gyfer GGC)²

Cardiofasgwlaidd

Gofynnir i roddwyr ddatgan pob problem feddygol yn ystod y broses sgrinio iechyd. Mae rhoddwyr sydd â hanes hysbys o broblemau’r galon (cardiofasgwlaidd) sylweddol yn cael eu gohirio rhag rhoi gwaed. Er gwaethaf hyn, mae yna siawns fach iawn o hyd y gall rhoddwyr ddioddef digwyddiad cardiofasgwlaidd anffafriol annisgwyl yn ystod, neu ar ôl rhoi gwaed. Mae'r rhain yn cynnwys:

• Symptomau cardiaidd acíwt fel poen yn y frest (dim wedi'u cofnodi yn GGC)²
• Trawiad ar y galon/ataliad y galon (dim wedi'u cofnodi yn GGC)²
• Strôc fach neu strôc (1 mewn 250 000 o bobl)²

Arall

• Adweithiau alergaidd cyfyngedig e.e. adwaith i'r toddiant glanhau braich (1 mewn 9300 o bobl)²
• Adweithiau alergaidd cyffredinol (dim wedi'u cofnodi yn GGC)²
• Marwolaeth (dim wedi’u cofnodi yn GGC)²

Defnyddir gwrthgeulydd drwy gydol y broses rhoi platennau, i atal eich gwaed rhag ceulo yn y peiriant platennau. Mae'r cylch o dynnu a dychwelyd gwaed yn ystod y broses rhoi gwaed yn golygu bod ychydig o'r gwrthgeulydd yn cael ei ddychwelyd i’ch gwaed. Ni fydd hyn yn achosi  i’ch gwaed wrthgeulo, ond gall achosi mân adweithiau gyda symptomau gan gynnwys pinnau bach, dirgryniad, aflonyddwch, oerfel a blasau gwahanol.

Dylech roi gwybod i aelod o staff os ydych chi’n profi unrhyw un o'r symptomau hyn, fel y gellir cymryd camau priodol fel rhewi'r peiriant neu arafu llif y gwaed. Os bydd symptomau'n parhau neu'n mynd yn anghyfforddus, byddwn yn stopio’r broses.

Mae'r toddiant gwrthgeulo (Sitrad) yn creu effaith ysgafn ar swyddogaeth cyhyrau'r galon wrth roi gwaed, sydd yn gallu achosi niwed os ydych chi’n dioddef o gyflwr y galon gwaelodol. Er mwyn eich diogelu, rydym yn cofnodi cyfradd a rhythm eich pwls, ac os bydd angen, byddwn yn gohirio'ch rhodd ac yn eich cynghori i fynd i weld eich Meddyg Teulu i gael ymchwiliadau pellach.

Efallai y byddwch yn dioddef o hyn yn ystod ychydig gylchoedd cyntaf y llif rhoi platennau. Wrth i'r gwaed adael y corff i gael ei brosesu yn y peiriant rhoi platennau, bydd yn dechrau lleihau mewn tymheredd. Gellir sylwi ar y gostyngiad hwn mewn tymheredd pan fydd y gwaed yn cael ei ddychwelyd, os byddwch yn teimlo’n oer neu’n crynu.

Mae astudiaethau wedi dangos bod rhoddwyr platennau rheolaidd yn dangos gostyngiad yn eu lefelau platennau eu hunain, sy'n fwy amlwg mewn rhoddwyr hirdymor rheolaidd. Ni ddylai hyn gael unrhyw oblygiad o ran eich iechyd, ac mae'n rhywbeth sydd i’w ddisgwyl.

Diffyg Haearn

Gall rhoddwyr plasma a phlatennau rheolaidd ddioddef o ddiffyg haearn. Bob tro y byddwch yn rhoi plasma a phlatennau, byddwch yn colli hyd at 100ml o waed yn yr harnais a'r bag sampl. Felly, os byddwch yn cyfrannu ar yr amledd uchaf, sef 24 gwaith y flwyddyn, gallech golli hyd at 2400ml o waed, sy'n cyfateb i 4-5 o roddion gwaed. Pwrpas y prawf pricio bysedd rydym yn ei wneud cyn eich rhodd yw gwirio eich lefel haemoglobin, ond nid yw'n nodi a yw eich storfeydd haearn yn iach neu wedi'u disbyddu. Ni allwch roi gwaed cyfan a rhoi plasma a phlatennau hefyd.

Emboledd Aer

Mae hyn yn golygu aer yn mynd i mewn i’ch cylchrediad gwaed yn anfwriadol. Mae gwiriadau diogelwch ar waith i sicrhau bod y risgiau o hyn yn digwydd mor isel â phosibl. Nid yw hyn wedi digwydd yn GGC hyd yn hyn.

Colli celloedd coch

Weithiau, ni allwn ddychwelyd eich gwaed i chi.  Mae hyn yn golygu eich bod chi’n colli 200mls o’ch gwaed. Mae hyn yn gallu digwydd os ydych chi'n profi sgil-effaith wrth roi gwaed e.e. teimlo'n benysgafn, datblygu clais/haematoma neu'n fwy anaml, os oes problemau gyda'r celloedd gwaed coch a roesoch (haemolysis).

Pan fyddwch chi’n gwirfoddoli i roi gwaed/plasma/platennau am y tro cyntaf, bydd eich manylion yn cael eu cofrestru gyda Gwasanaeth Gwaed Cymru (GGC). Bydd yr holl wybodaeth sy'n ymwneud â chi a'ch rhodd o waed yn cael ei thrin yn gyfrinachol, a'i storio'n ddiogel ar ein cronfa ddata, yn unol â’r Ddeddfwriaeth Diogelu Data bresennol a'r Datganiad Preifatrwydd sydd ar wefan GGC.

Y cam cyntaf pan fyddwch yn mynd i’r clinig rhoi gwaed yw eich cofrestru. Yna, bydd aelod o'n tîm yn dangos i chi sut i ddefnyddio'r ddyfais sgrin gyffwrdd i gwblhau'r Holiadur Hanes Iechyd, a fydd yn rhoi rhywfaint o wybodaeth i ni am eich iechyd cyffredinol a'ch ffordd o fyw. Rydyn ni eisiau gwneud yn siŵr eich bod chi'n ddigon iach a da i roi gwaed/plasma/platennau, a bod eich gwaed/plasma/platennau yn ddiogel i'w roi i glaf.

Bydd aelod o'n staff yn trafod eich Hanes Iechyd gyda chi, yn hollol gyfrinachol, i asesu eich addasrwydd.

Byddwn yn cymryd diferyn bach o'ch gwaed o'ch bys i wirio eich lefel haemoglobin. Os yw hyn yn dangos nad ydych chi’n gallu rhoi gwaed heddiw, bydd sampl o waed yn cael ei gynnig, a byddwn yn ysgrifennu atoch ac yn rhoi cyngor i chi ar beth i'w wneud nesaf.

Os ydych chi’n rhoddwr plasma/platennau, gofynnir i chi cyn eich apwyntiad rhoi plasma/platennau cyntaf, i roi caniatâd ar sail gwybodaeth i roi platennau, yn defnyddio peiriant gwahanu celloedd.

Ar ôl i’ch iechyd gael ei sgrinio, byddwn yn gofyn i’r rhoddwyr gwaed a phlatennau lofnodi datganiad ym mhresenoldeb aelod o staff.

Drwy lofnodi, rydych chi’n cytuno:

• Eich bod chi wedi darllen a deall y daflen hon a'r wybodaeth arall a ddarparwyd.
• Eich bod chi wedi darllen, deall a chwblhau'r Holiadur Hanes Iechyd.
• Eich bod chi’n deall natur y broses rhoi gwaed a'r peryglon posibl sy'n gysylltiedig â rhoi gwaed, fel yr eglurir yn y daflen hon.
• Eich bod chi wedi cael atebion boddhaol i unrhyw gwestiynau a allai fod gennych.
• Eich bod chi, hyd eithaf eich gwybodaeth, ddim mewn perygl o drosglwyddo HIV, hepatitis neu heintiau eraill
• Bod yr holl wybodaeth a ddarperir yn wir ac yn gywir, hyd eithaf eich gwybodaeth.

Ac rydych chi’n rhoi caniatâd i’r canlynol:

• I GGC gadw eich manylion ar eu cronfa ddata yn unol â thelerau Deddfwriaeth Diogelu Data berthnasol.  Ceir rhagor o wybodaeth yn ein taflen ‘Your information rights: collecting data and access to your Welsh Blood Service Record’ a'r hysbysiad preifatrwydd ar ein gwefan. At ddiben diogelwch gwaed, ar ôl ei gofnodi ar ein cronfa ddata rhoddwyr, mae'n ofynnol i ni yn ôl y gyfraith i gadw, ac o bosibl prosesu, eich gwybodaeth am gyfnod amhenodol.
• I’ch gwaed gael ei brofi am HIV a chyflyrau eraill fel y rhestrir yn y daflen hon, ac i gael gwybod os bydd unrhyw un o'r profion hyn yn bositif.
• I’ch gwaed gael ei ddefnyddio er budd cleifion (naill ai'n uniongyrchol neu'n anuniongyrchol).
• I GGC sefydlu eich grŵp gwaed ac, os oes angen, teip eich celloedd gwyn ac/neu blatennau.
• I GGC storio sampl fach o'ch cyfraniad i'w brofi ymhellach, os oes angen.
• I GGC gysylltu â chi yn uniongyrchol neu drwy drydydd parti er mwyn cynnal arolygon boddhad rhoddwyr neu waith arall sy'n gysylltiedig â gwella gwasanaethau
• I GGC gysylltu â chi yn ystod y prinder stociau gwaed/platennau i ofyn am eich cefnogaeth. Efallai y gofynnir i chi roi caniatâd hefyd i brofion ychwanegol gael eu gwneud, neu ganiatáu i'ch rhodd gael ei defnyddio at ddiben penodol.

Byddwn yn gofyn i chi eistedd mewn cadair rhoi gwaed, lle byddwn yn gwirio eich manylion. Bydd rhywbeth yn cael ei osod o amgylch eich braich (sy’n helpu i wneud y wythïen yn fwy hawdd i’w gweld), a bydd y safle lle bydd y nodwydd yn cael ei roi ynddo yn cael ei lanhau gydag antiseptig. Yna, bydd nodwydd sydd wedi'i hatodi i fag gwaed / tiwb platennau yn cael ei rhoi mewn i’ch gwythïen. Yn ystod eich rhodd, byddwch yn cael eich annog i agor a chau eich llaw, gan fod hyn yn helpu’r gwaed i lifo’n fwy esmwyth.

Bydd ein staff yn cadw llygad barcud arnoch yn ystod yr adeg hwn, i wneud yn siŵr bod popeth yn iawn.  Os oes gennych unrhyw bryderon neu os nad ydych chi’n hapus i barhau, ni fyddwn yn cario ‘mlaen, felly mae'n bwysig eich bod chi’n rhoi gwybod i ni.

Fel arfer, mae'n cymryd 5 i 10 munud i gwblhau eich rhodd gwaed - sydd ychydig o dan beint o waed. Mae’n gallu cymryd hyd at 90 munud i gwblhau rhodd platennau a hyd at 50 munud i gwblhau rhodd plasma. Mae samplau gwaed yn cael eu cymryd ar yr un pryd (o'r gwaed a gasglwyd, felly does dim angen nodwyddau ychwanegol).

Ar ôl y rhodd, bydd y nodwydd yn cael ei thynnu'n ofalus o'ch braich, a bydd dresin a rhwymyn yn cael eu rhoi ar eich braich. Yn ystod yr amser hwn, bydd rhywun yn dangos i chi sut i roi pwysau ar y safle, gan fod hyn yn bwysig o ran helpu i atal cleisio.

Ar ôl rhoi gwaed, gofynnir i chi orffwys ar eich cadair rhoi gwaed am gyfnod byr, er mwyn sicrhau bod popeth yn iawn cyn i chi symud i'r ardal luniaeth. Mae'n bwysig rhoi’r hylif rydych chi wedi'i golli yn ôl yn y corff, felly dylech dreulio o leiaf 10 munud yn yr ardal luniaeth, ac yfed!

Ar ôl rhoi plasmaplatennau, does dim angen gorffwys fel arfer, oni bai eich bod chi neu aelod o staff yn gofyn am gael gwneud hynny. Cynigir lluniaeth cyn, yn ystod, ac ar ôl rhoi platennau.