Sut rydym yn profi eich rhodd gwaed?

Bob tro mae gwaed yn cael ei gasglu, rydym yn cymryd samplau gwaed i’w profi. Mae’r samplau hyn yn destun gwiriadau diogelwch trylwyr yn ôl yn ein labordy, i sicrhau mai dim ond gwaed iach sy’n cael ei anfon i ysbytai.

Mae’r profion diogelwch hyn yn bwysig iawn, ac mae pob rhodd unigol o waed yn cael eu profi. Rydym yn gwirio eich grŵp gwaed ac yn profi am heintiau y gellir eu trosglwyddo o roddwr i glaf trwy drallwysiad gwaed.

Mae’r profion hyn yn cael eu gwneud yn bennaf gan beiriannau awtomataidd sy’n cael eu rheoli gan gyfrifiaduron, sy’n profi samplau ein holl roddwyr yn gywir.

Pam ydym yn profi eich rhodd gwaed?

Mae diogelwch rhoddwyr a chleifion wrth wraidd popeth a wnawn, ac mae angen sicrhau bod y cyflenwad gwaed yng Nghymru yn parhau i fod ymysg y cyflenwadau mwyaf diogel yn y byd. Mae casglu gwaed yn broses sy’n cael ei rheoleiddio’n drwm, ac mae nifer o ddulliau diogelu yn eu lle i sicrhau mai dim ond cynhyrchion gwaed diogel sy’n cael eu rhoi i ysbytai.

Cwblhewch y cwis i weld os ydych chi’n gymwys i roi gwaed

Pa brofion rydym yn eu cynnal?

Yn ogystal â gwirio eich grŵp gwaed, rydym yn profi pob rhodd unigol ar gyfer: Syffilis, Hepatitis (B, C ac E), HIV a Firws T-lymffotropig Dynol (HTLV).

Mae profion ychwanegol yn cael eu gwneud ar rhai rhoddion, ond dim ar y cyfan ohonynt. Mae’r profion ychwanegol hyn yn cael eu gwneud i ddarparu gwaed sydd wedi’u profi’n benodol ar gyfer cleifion penodol, neu efallai y bydd angen eu hangen oherwydd hanes teithio rhoddwr ac oherwydd amgylchiadau eraill.

Beth sy’n digwydd i waed sydd ddim yn pasio’r holl brofion gwaed?

Mae rhoddion gwaed sy’n methu unrhyw un o’n profion yn cael eu taflu. Mae pob sampl sy’n methu’r profion yn cael eu hanfon i ail labordy cenedlaethol annibynnol i gadarnhau canlyniadau ein profion.

Os yw’r prawf sy’n methu yn dangos haint sy’n debygol o fod yn arwyddocaol i iechyd rhoddwr, rydym yn cysylltu â’r rhoddwr i roi gwybod iddynt beth i’w wneud nesaf.

Mae pob uned o waed sydd yn cael eu hanfon i ysbytai yng Nghymru yn cael eu profi am:

Achosir Syffilis gan facteriwm o’r enw Treponema pallidum. Mae’n perthyn i deulu o facteria heintus sy’n achosi afanwst a pinta yn ogystal â syffilis. Fel arfer, trosglwyddir syffilis yn rhywiol ac os na chaiff ei drin gall achosi afiechyd difrifol. Afiechydon trofannol yw afanwst a pinta, sy’n achosi problemau gyda’r croen a’r cymalau. Gellir trin y tri afiechyd gyda gwrthfiotigau. Mae’r profion yr ydym yn eu defnyddio i sgrinio ar gyfer syffilis yn edrych am wrthgyrff, sef sylweddau y mae’r corff yn eu cynhyrchu i ymladd heintiau. Yn aml, gellir canfod y gwrthgyrff hyn yng ngwaed person ymhell ar ôl i’r haint ddiflannu. Mae prawf sy’n rhoi canlyniad positif am syffilis fel arfer yn ymwneud â haint sydd wedi’i drin, ond os yw’r prawf yn parhau i fod yn bositif, ni allwn ddefnyddio’ch gwaed.

Mae Hepatitis B yn haint difrifol i'r afu, sydd yn cael ei achosi gan y Feirws Hepatitis B (HBV), sy'n cael ei ledaenu drwy waed a hylifau'r corff. Mae'n broblem fawr o ran iechyd y cyhoedd ar draws y byd, ac mae'n peri risg barhaus i ddiogelwch gwaed, gan y gellir ei drosglwyddo drwy drallwysiad gwaed. Er nad yw HBV yn cael ei ddarganfod yn aml ymhlith pobl yn y DU, mae'n dal i fod yn un o'r heintiau sydd yn cael ei ddarganfod fwyaf aml mewn rhoddwyr gwaed.

Mae Gwasanaeth Gwaed Cymru (GGC) wedi bod yn profi rhoddion gwaed ar gyfer Hepatitis B yn defnyddio dulliau amrywiol ers blynyddoedd lawer. Dechreuwyd profi ar gyfer yr antigen HBV (HBsAg) ym 1972, ac mae’r gwaith o ganfod DNA HBV yn defnyddio profion sensitif iawn (NAT - prawf asid niwclëig) wedi bod yn mynd ymlaen ers 2009.

Bydd profion ychwanegol ar gyfer y gwrthgorff HBV craidd (gwrth-HBc) yn cael eu cyflwyno ar gyfer pob rhodd yng Nghymru o 27 Mai 2022, er mwyn darganfod yr haint Hepatitis B (cudd).

Mae'r rhan fwyaf o'r rhoddwyr rydym yn eu darganfod yn gludwyr tymor hir o'r feirws, sy'n teimlo'n hollol iach. Mae haint HBV acíwt yn anghyffredin mewn rhoddwyr gwaed. O bryd i'w gilydd, rydym yn cael adwaith oherwydd bod y rhoddwr wedi cael ei imiwneiddio yn erbyn HBV yn ddiweddar, nid oherwydd bod yr haint yn bresennol.

Mae’r firws hwn yn heintio’r afu a gall achosi llid a niwed i’r afu. Fel arfer fe’i trosglwyddir drwy rannu offer chwistrellu cyffuriau. Mae gennym ddau fath o brawf; prawf am wrthgyrff a phrawf am y firws. Prawf diogelwch ychwanegol yw’r prawf am y firws a gall ddweud wrthym p’un a yw rhoddwr â gwrthgyrff wedi’i heintio ai peidio. Mae’r rhan fwyaf o’r rhoddwyr yr ydym yn canfod bod y firws ganddynt yn gludwyr hirdymor sy’n teimlo’n holliach.

Gall y Firws Hepatitis E heintio anifeiliaid a bodau dynol. Fel arfer, nid ydy haint HEV yn achosi unrhyw symptomau, ond os fyddwch chi’n cael symptomau, gall y rhain fod yn gysylltiedig â llid ysgafn ar yr afu. Fel arfer, bydd yr haint yn clirio ar ei ben ei hun. Fodd bynnag, rydym yn gwybod na fydd y firws yn gallu clirio’n naturiol o gyrff rhai cleifion sydd â system imiwnedd gwan (e.e. cleifion cemotherapi neu gleifion sydd wedi cael trawsblaniad), a bydd y rhan fwyaf yn datblygu haint parhaus a allai arwain at lid cronig ar yr afu. Byddwn yn rhoi gwybod i chi os fydd y firws yn cael ei ddarganfod yn eich gwaed, er mai dim ond dros dro yn unig y bydd yr haint yn eich gwaed, i roi cyngor i chi rhag ofn i chi ddechrau datblygu unrhyw arwyddion o salwch.

Mae’r firws hwn yn achosi Syndrom Diffyg Imiwnedd Caffaeledig (AIDS). Ar ôl i unigolyn gael ei heintio â HIV, mae’r firws yn aros yn y corff a gall ddinistrio’r system imiwnedd. Yn bennaf, fe’i trosglwyddir yn rhywiol, neu o fam i’w babi, neu drwy chwistrellu cyffuriau. Nid yw’n dilyn o reidrwydd bod AIDS gan rywun sydd â HIV. Mae un o’n profion yn edrych am wrthgyrff i’r firws, a’r llall am y firws ei hunan.

Mae’r firws hwn yn heintio celloedd gwyn y gwaed a elwir yn T-lymffosytau, ac mewn achosion prin gall achosi anhwylder niwrolegol, sef Paraparesis Spastig Trofannol. Gall hefyd achosi Lymffoma cell T Oedolyn. Mae’n eithaf cyffredin mewn rhai rhannau o’r byd ac fe’i trosglwyddir yn bennaf o fam i’w babi pan gaiff y babi ei eni a thrwy fwydo o’r fron. Gellir ei drosglwyddo yn rhywiol hefyd. Mae’r prawf yn edrych am wrthgyrff ac mae prawf positif yn golygu bod yr unigolyn wedi’i heintio â’r firws. Nifer fechan o unigolion heintiedig sy’n mynd yn sâl ac mae’r rhan fwyaf o gludwyr yn teimlo’n holliach.

Profion ategol

Cynhelir profion ategol ar rai rhoddion, ond nid bob un. Fe’u cynhelir er mwyn darparu gwaed sydd wedi cael profion penodol ar gyfer cleifion penodol neu efallai y bydd angen eu cynnal oherwydd hanes y rhoddwr o deithio a rhai amgylchiadau eraill.

Mae’r firws hwn yn gyffredin iawn, ac mae’n achosi salwch gweddol ysgafn sy’n debyg i’r ffliw. Mae pobl sy’n iach yn gwella’n llwyr, gan feddwl mai dim ond firws a gawsant.

Rydym yn profi am wrthgyrff ac mae canlyniad positif yn dynodi bod y person wedi cael haint CMV ac y gallai fod yn cludo’r firws o hyd. Mae 50% o’r boblogaeth wedi cael CMV cyn cyrraedd 50 oed ac nid ydym yn eich hysbysu am ganlyniad y prawf hwn gan nad yw’n effeithio ar eich iechyd. Fodd bynnag, mewn cleifion â system imiwnedd wael (derbynwyr mêr esgyrn neu fabanod bach) gall CMV fod yn salwch peryglus, felly mae’n rhaid i ni sicrhau eu bod yn derbyn gwaed nad yw’n cynnwys y firws.

Gall pobl sydd wedi byw mewn ardal drofannol, neu wedi ymweld ag ardal o’r fath, wynebu risg o gael eu heintio â malaria, a drosglwyddir gan fosgitos. Mae pobl sydd wedi cael malaria yn cynhyrchu gwrthgyrff i’r parasit. Mae’r gwrthgyrff hyn fel arfer yn diflannu ar ôl i’r person wella o’r afiechyd. Fodd bynnag, gall rhai pobl sydd wedi gwella i bob golwg, barhau i gludo’r parasit ac felly barhau i gynhyrchu gwrthgyrff. Rydym wedi cyflwyno prawf sy’n chwilio am wrthgyrff malaria. Mae canlyniad positif yn golygu bod y person wedi cael ei heintio â malaria rywbryd yn y gorffennol ac y gallai fod yn cario’r parasit o hyd.

I drafod p’un a oes angen prawf malaria arnoch ar ôl teithio i ran o’r byd neu breswylio mewn rhan o'r byd lle mae malaria yn endemig, neu os ydych chi wedi bod yn sâl gyda malaria, cysylltwch â ni ar 0800 252266.

We care about your safety and the safety of blood component recipients. We’ve introduced guidelines to manage donors who have recently travelled to WNV risk areas during the mosquito season (1 May to 30 November).

Os ydych chi wedi mynd i ardal ble mae risg o gael Feirws Nîl y Gorllewin ac yn rhoi gwaed o fewn 28 diwrnod ar ôl dychwelyd, bydd prawf ychwanegol yn cael ei wneud ar eich rhodd. Byddwn yn rhoi gwybod i chi os fydd y prawf yn bositif.